Bij passief verhuizing wordt de das aangemoedigd een burcht te verlaten en zijn intrek te nemen in een functioneel alternatief nabij. De das blijft gedurende en na de ingreep in zijn eigen leefgebied.
Deze aanpak is minder complex voor de initiatiefnemer en belastend voor de das, maar vraagt wel de nodige kennis en ervaring om succesvol te zijn.
Passief verhuizen betekent dat de mens voorwaarden schept, zoals het faciliteren van een alternatieve (kunst)burcht, maar de das bepaalt zelf of en wanneer hij daar gebruik van gaan maken Het dier maakt gebruik van zijn natuurlijke instincten en past zich aan zonder directe interventie.
Actief verhuizen houdt in dat de mens actief ingrijpt door de das te vangen en naar een nieuwe locatie over te brengen. Dit proces is organisatorisch en ecologisch complex, vereist veel middelen en kan belastend zijn voor de das.
|
'Ontmoedigen' van een dassenburcht is het geleidelijk aan onaantrekkelijk maken van die burcht, wanneer deze moet wijken voor projecten van groot maatschappelijk belang. Er moet daarbij altijd een functioneel alternatief beschikbaar zijn voor de dassen.
Idealiter neemt dit proces enkele maanden in beslag, maar bij hoge urgentie kan het binnen enkele dagen worden voltooid. De das beslist in principe zelf wanneer hij zijn burcht verlaat; er wordt geen dwang toegepast met one-way poortjes.
Een plotselinge afsluiting met one-way poortjes kan onnodige stress veroorzaken, vooral wanneer een das na een nacht foerageren niet meer naar binnen kan. Dit dwingt het dier om bij daglicht een alternatieve schuilplaats te zoeken. Dat gaat gepaard met grote risico's, die dus voorkomen kunnen worden.
Met de juiste ontmoedigingsmethode is dit proces zonder directe dwang aantoonbaar succesvol, zelfs als dit binnen een paar dagen moeten gebeuren.
Ook is deze aanpak in overeenstemming met het voorzorgsartikel 11.27 van het Besluit activiteiten leefomgeving (BAL).
Daar staat beschreven dat je altijd voor de minst belastende methode moet kiezen en onnodige overlast zoveel mogelijk moet voorkomen
|
|
Alternatief voor de bestaande burcht noodzakelijk
Soms moet een bestaande dassenburcht ontmanteld worden als er sprake is van een 'groot maatschappelijk belang'. Er moet dan bovendien geen andere 'bevredigende oplossing' mogelijk zijn en de dassenpopulatie mag er niet onder leiden (Besluit Kwaliteit Leefomgeving, BKL Artikel 8.74).
Wanneer dat ontmantelen dus de enige optie is, is het essentieel dat er in de nabije omgeving een alternatief beschikbaar is of gerealiseerd wordt. Anders zal men mogelijk met onnodige druk moeten proberen de dassen uit hun vertrouwde habitat te verjagen. Een natuurlijk alternatief verdient de voorkeur, maar hiervoor is grondig onderzoek nodig. Dit onderzoek moet aantonen dat een potentiële locatie daadwerkelijk onbewoond is en binnen het territorium van de dassenfamilie valt, wat vaak een langdurig proces is. Ook moet duidelijk worden waarom die plek onbewoond is, met andere woorden of alle voorwaarden om ecologisch te kunnen functioneren nog wel aanwezig zijn.
In alle andere gevallen is een alternatief in de vorm van een kunstburcht nodig. Deze moet in de nabijheid van de huidige burcht worden gerealiseerd, bereikbaar zijn via een veilige route, en zich bevinden op een locatie die voldoet aan de fundamentele ecologische voorwaarden om als dassenburcht te functioneren (ook tijdens de geplande werkzaamheden) :
* Voldoende bereikbaar foerageergebied nabij,
* voldoende rust en
* voldoende uitwisselmogelijkheden met andere dassenfamilies.
De kunstburcht dient uiteraard afgestemd te worden op de omvang van de dassenfamilie die er gebruik van gaat maken. In principe is de kunstburcht direct na de aanleg geschikt als woonplek voor de das, vooral wanneer er meteen gezorgd wordt voor een functionele dekking bij de ingangen.
De aanleg van een kunstburcht bij passieve dassenverplaatsingen is ook een consequentie van de voorschriften van de zorgplicht, Artikel 11.27 BAL: Een initiatiefnemer moet 'zorg dragen voor het zoveel mogelijk beperken van de nadelige gevolgen van zijn handelen'.
Er moet dus een alternatief gecreëerd worden voor het verwijderen van een dassenburcht, wanneer die niet aanwezig is.
Toch moeten de dassen de kunstburcht eerst ontdekken en grondig verkennen voordat ze besluiten er te gaan wonen. Dit verkennende proces kan langer duren als de randvoorwaarden minder goed zijn uitgewerkt. Wanneer dat wel het geval is kan een dergelijke locatie al binnen enkele maanden in gebruik wordt genomen door de da (Molkwerum, 2023).
kunstburcht bij het spoor in Ravestein, 2024, door dekking meteen functioneel
|
Ontmoedigingsproces bij de verplaatsing van de dassen
Wanneer er een functioneel alternatief beschikbaar is, worden de dassen stapsgewijs aangemoedigd om hun huidige schuilplaats te verlaten.
Deze ontmoediging gebeurt in fases, waarbij de tijd tussen de fases afhankelijk is van de urgentie van de situatie. De benadering maakt optimaal gebruik van de natuurlijke aanpassingsstrategieën van de das: in plaats van met dwang of gevangenschap te werken, wordt samengewerkt met het dier, zodat de stress zoveel mogelijk beperkt blijft.
Door deze geleidelijke aanpak wordt de das duidelijk gemaakt dat zijn huidige woonplek niet langer veilig is. Dit stimuleert hem om een veilige schuilplek te zoek binnen zijn territorium,
Idealiter strekt dit proces zich over enkele weken of maanden, maar in noodsituaties met groot maatschappelijk belang kan de verplaatsing al binnen enkele dagen plaatsvinden.
Camera inspectie afgegraven dassenpijpen bij crisisinterventies om een mogelijk achtergebleven das te vinden
Gespecialiseerde dierenarts Hen Luten stand bye bij crisisinterventie bij het spoor in 2023
Stapsgewijze aanpak van de ontmoediging
Duur van het proces
Volgens het voorzorgsbeginsel (art. 11.27 BAL) strekt het volledige ontmoedigingsproces zich idealiter over enkele maanden uit. In crisisomstandigheden kan dit interval echter worden gecomprimeerd tot enkele dagen, waarbij sommige stappen worden weggelaten.
| 1. | | Verwijdering van begroeiing. Als eerste wordt de begroeiing buiten een straal van ongeveer 20 meter rondom de burcht verwijderd.
| | 2. | | Gefaseerde verkleining van het dekkingsgebied. Vervolgens wordt de straal geleidelijk verkleind. Hierbij wordt een strook dekking tussen de burcht en de alternatieve locatie behouden, of deze wordt vervangen door takkenrillen.
| | 3. | | Aanbrengen van casanetgaas. Zodra het hele gebied kaal is, met uitzondering van de overgebleven strook dekking, wordt rondom de burcht casanetgaas aangebracht. Dit gaas bevat openingen ter hoogte van de pijpen. De hoeveelheid gaas varieert per specifieke situatie.
| | 4. | | Plaatsing van one-way poortjes. Wanneer zorgvuldig onderzoek (via sporen en camerabeelden) aantoont dat een bepaalde locatie niet langer in gebruik is, worden one-way poortjes geplaatst om her-bewoning te voorkomen.
| | 5. | | Ontmanteling van de burcht. Nadat de one-way poortjes zijn geplaatst en de locatie na ca 2 weken onderzoek als 'niet meer in gebruik' kan worden aangemerkt, kan de burcht worden ontmanteld.
|
|
Extra voorzorgsmaatregelen bij urgente situaties
Deze zijn nodig omdat de das bij te kort ontmoedingstraject te weinig tijd heeft in te spelen op de plotseling veranderde omstandigheden
| 1. | | Gecontroleerd afgraven. Minimaal één dag na het plaatsen van de one-way poortjes worden alle gangen grondig gecontroleerd en afgegraven. Ecologen houden toezicht op deze werkzaamheden en inspecteren telkens het vrijgegraven gedeelte, bij voorkeur met behulp van een endoscoop.
| | 2. | | Interventie bij aanwezigheid van een das. Wordt tijdens de inspecties een das aangetroffen, dan worden de werkzaamheden onmiddellijk stilgelegd. De das krijgt één nacht de tijd om het gebied te verlaten. Als de das de volgende dag nog aanwezig is, wijst dit mogelijk op een shock. In dat geval zal, in overleg met deskundigen, een gespecialiseerde dierenarts de das onder narcose uit de pijp verwijderen en s'avonds uitzetten met de hulp van ervaren deskundigen.
|
|
|
|
|
|
